Je maakt van alles mee als wethouder. Op 11 september was ik aanwezig bij de officiële start van de graafwerkzaamheden bij de Peelrandbreuk in Uden. Er wordt daar een gleuf gegraven van 25 m lang, 8 m breed, precies op de Peelrandbreuk.
Deze breuk in de aardkorst loopt ongeveer vanaf Nistelrode richting Keulen en is de tegenhanger van de Graafse breuk, die van Grave richting Venlo loopt. Het gebied tussen deze twee breuklijnen ligt een flink stuk hoger (de “Peelhorst”) dan de slenken ten oosten (het Maasdal en de Raamvallei) en ten westen (het Aa dal). Hier en daar zijn deze breuken nog goed zichtbaar in het landschap, bijvoorbeeld in de hoogteverschillen in de weg als u vanaf ’t Huukske naar Mill rijdt. Of als u bij het voormalige MOB-complex afdraait bij de voormalige vuilnisbelt: voordat u het Peelkanaal oversteekt daalt de weg enkele meters naar beneden. Natuurlijk liggen de stuwen in het Peelkanaal er ook niet voor niets. Zij overbruggen het hoogteverschil tussen de hoger gelegen Peelhorst en de lager gelegen Raamvallei. Aan de kant van Nistelrode, Uden en Boekel is dit geologische verschijnsel minder zichtbaar in het landschap, maar een geoefend oog kan het ook hier nog herkennen. Zeker als er ter plaatse oranje water in de sloot stroomt, want ook dat is een typisch kenmerk. Denk maar aan de kleur van het water in ons Peelkanaal.
Waarom wordt deze gleuf gegraven?
Maar waarom wordt er nu een gleuf gegraven? Wat voor ons normaal lijkt, we weten niet beter, blijkt voor wetenschappers super interessant. Om een voorbeeld te noemen: bij de Peelrandbreuk heb je soms op enkele meters horizontale afstand een verticale sprong in de grondwaterspiegel van een meter of meer. Aan het oppervlak is het op het hoger gelegen deel natter en soms drassiger dan op het lagere deel. Dit wordt “Wijst” genoemd en dat is heel bijzonder. Een onderzoeksteam van de Vrije Universiteit heeft de locatie in Uden uitgezocht om daar in de ondergrond allerlei metingen en observaties te doen. Er zijn in de omgeving tientallen peilbuizen in de grond geboord om de variatie grondwaterstanden te meten. Met grondradar en boringen is de opbouw van de verschillende lagen in de ondergrond zichtbaar gemaakt. En de gleuf moet de overgangen precies bij de breuklijn zichtbaar maken, zodat de wetenschappers de gelaagdheid en de water(on)doorlatendheid kunnen zien en meten in het verticale en horizontale bodemprofiel.
UNESCO
Dit geologische erfgoed (de twee parallelle breuklijnen met de Peelhorst er tussen, de Wijstgronden, het oranje water in de beken, de sprongen in de grondwaterstanden) blijkt zo bijzonder dat UNSECO gevraagd is om dit gebied de status te verlenen van “UNESCO-Geopark De Peelhorst”. En als we door middel van het wetenschappelijk onderzoek te weten komen hoe “Wijst” precies werkt, dan kunnen we het verschijnsel misschien op een aantal plaatsen weer herstellen en zichtbaar maken. Het ligt bijna voor het oprapen, ook in onze gemeente.
Winnaars
Op 11 september was dus de start van het onderzoek op de locatie van de proefsleuf. De graszoden waren al verwijderd, op een kleine strook na, dwars over de gleuf precies op de plek waar de breuklijn moet lopen. Vier teams moesten met een kruiwagen en een schop zo snel mogelijk ieder twee meter van die laatste strook graszoden verwijderen. Marieke Moorman, burgemeester van Bernheze en voorzitter van het UNESCO-initiatief en ik waren het winnende team en verkregen daarmee de bekende eeuwige roem en een symbolisch schepje. Nu nog de UNESCO-status en dan zijn we allemaal winnaars!
Jos van den Boogaart, wethouder Mill en Sint Hubert.
