Door de veelomvattende bouwwerkzaamheden omtrent Villa Oranje in Mill, valt het misschien niet op, dat in de nabijheid daarvan ook een belangrijke activiteit plaatsvindt, namelijk de restauratie van de ijskelder in de Oranjeboomstraat.
Jaren geleden werd door Myllesheem bij de voormalige gemeente van Mill en Sint Hubert een verzoek ingediend tot restauratie van de ijskelder, die in de vroegere tuin van het inmiddels gesloopte Mariënweerd ligt, waar ook de bibliotheek stond. In 2022 werd de heemkundekring door de gemeente Land van Cuijk verzocht de historie van de ijskelder nader te onderzoeken. De gemeente heeft inmiddels opdracht gegeven tot restauratie en ook hebben zij gevraagd of Myllesheem de projectleider hiervan wil ondersteunen. Ook zal Myllesheem zorg dragen voor de tekst op het bordje, dat nadat de restauratie is voltooid bij de ingang geplaatst zal worden.
In Nederland zijn nog ongeveer 40 ijskelders in tact gebleven en deze zijn meestal gesitueerd op landgoederen in de nabijheid van een kasteel. Zij dateren vrijwel allemaal uit de 19e eeuw, zoals ook de Millse ijskelder. Destijds stond er aan de Oranjeboomstraat een bouwhof op een stuk grond van ongeveer 4000 m2. Dit perceel was eigendom van Jan van Lieshout, die de kost verdiende als boterkoopman en steenfabrikant. Zijn hobby was bierbrouwen en voor het koel houden van het bier werd rond 1900 de ondergrondse ijskelder aangelegd. Na de sloop van de bouwhof werd in 1890 rechts ernaast een villa gebouwd welke later de naam Mariënweerd kreeg. Totdat dit pand in 2012 werd gesloopt had het diverse bestemmingen, waaronder een dokterspraktijk en een gemeenschapshuis. Al in 1960 kocht de toenmalige gemeente het gehele complex en werd daarmee ook de eigenaar van de ijskelder.
De kelder heeft een afmeting van 220 cm hoog, 360 cm breed en 400 cm lang en de wanden zijn opgetrokken door middel van steens metselwerk. Het tongewelf was ter isolatie met een laag aarde afgedekt en zoals de meeste ijskelders stond het onder bomen vanwege de schaduw. De ijskelder in Mill is half verdiept in het maaiveld, waardoor er een heuvel zichtbaar is. De ingang ligt op het noorden, zodat er zo min mogelijk warmte van de zon door de oorspronkelijke houten deur kon binnen dringen. De kelder is tot ongeveer 1930 in gebruik geweest en tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de kelder ook zo nu en dan dienst gedaan als schuilkelder. Met het opkomen van vrieshuizen en de verdere ontwikkeling van de elektriciteit raakten de ijskelders in onbruik.
IJskelders werden vrijwel altijd gebouwd in de buurt van water, waar in de winter het ijs gehakt werd en in draagbare stukken werd verzaagd. Het ijs voor de ijskelder in Mill kwam van de grachten rondom kasteel Aldendriel en van Huize Pisla, nu villa Hof ten Hove aan de Langenboomseweg.
De verwachting is, dat de restauratiewerkzaamheden en het herstel van het perceel medio september 2024 voltooid zullen zijn. Het plan is om de ijskelder op een gedenkwaardige manier te openen, mede omdat een stukje Millse geschiedenis bewaard is gebleven. Wellicht zal de gerestaureerde ijskelder ook ter bezichtiging voor publiek open gesteld worden.
Op internet staat een lijst van alle nog bestaande ijskelders in Nederland, allemaal gelegen op een landgoed of bij een kasteel. Zou toch mooi zijn, als de ijskelder van Mill ook in dit rijtje opgenomen wordt.
Tekst: Myllesheem, bewerkt door Marja Verheijen.
Neem ook een kijkje op www.myllesheem.nl.
